Als estate planner zie en hoor je veel. Wanneer je met mensen spreekt over hun vermogen en hoe daarmee om te gaan, bij leven en na de dood, komt al snel aan het licht hoe de verhoudingen liggen binnen een familie. En dat geldt des te meer wanneer er ook nog een bedrijf is. Want hoe mooi is het om dit bedrijf in de familie te houden.

Het familiebedrijf

Ik vind het gemiddelde familiebedrijf prachtig. Vanuit de familie wordt het ondernemerschap doorgegeven aan de volgende generatie. Met nieuwe ideeën en een verfrissende blik kan die nieuwe generatie binnen het kader van de familiale normen en waarden het bedrijf weer verder voortzetten. En zo kan zowel de familie, het individu en het bedrijf zich blijven ontwikkelen.

De uitdagingen

Dat is denk ik hoe het in een ideale situatie zou gaan. De praktijk leert echter dat een familiebedrijf ook zeker haar uitdagingen kent. Want privé en zakelijk vermengen, kan nog wel eens tot onenigheid leiden. Een van de uitdagingen zit hem in de opvolging. Want wie is de gedoodverfde opvolger? Zijn dat de kinderen samen? Of zelfs neven en nichten? Of is er eigenlijk maar één kind geschikt om de touwtjes in handen te nemen? En ja, soms denken de kinderen daar ook nog wel eens anders over dan hun ouders.

Goede communicatie is essentieel

Een goede communicatie is daarbij essentieel. Wacht niet tot je met pensioen bent, maar begin tijdig met het voorsorteren op de overdracht. Bedenk niet als ondernemer zijnde hoe het moet zijn, maar overleg dit samen met de kinderen. Álle kinderen, dus ook die kinderen waarvan al lang duidelijk is dat ze het bedrijf niet gaan overnemen. Het familievermogen bestaat vaak voor een groot deel uit de onderneming, en het risico dat de kinderen die de onderneming niet overnemen zich benadeeld voelen ligt altijd op de loer. Hoe hiermee om te gaan is maatwerk, afhankelijk van de familie, de onderlinge verhoudingen en het toekomstperspectief.

Een voorbeeld

Ik neem jullie mee naar een keukentafel. Met de ondernemer wordt gesproken over het bedrijf en de opvolging. Het gaat momenteel wat slechter met de onderneming. De waarde is daardoor laag. Overdracht naar een externe partij is daarom nu niet aan de orde, maar een overdracht binnen de familie zou wel erg voordelig kunnen zijn. Want die lage waarde? Dat zorgt voor een lage koopsom óf een lage schenking (met daarbij weinig te betalen schenkbelasting). Het vertrouwen in de kinderen als ondernemers is alleen niet erg groot.

De koffie wordt bijgeschonken en de opties worden besproken. Nog even zelf door blijven werken, ook al komt die pensioenleeftijd steeds dichterbij, in de hoop dat de onderneming te zijner tijd voor een mooi bedrag kan worden verkocht aan een derde? Of overdracht aan de kinderen, ook al hebben ze niet de juiste capaciteiten. Belangrijkste is dat het bedrijf wel wordt voortgezet, zodat de werknemers hun baan behouden.

De oplossing is snel bedacht. Het bedrijf wordt overgedragen aan de kinderen, maar de aandelen worden gecertificeerd via een stichting administratiekantoor (STAK). De certificaten vertegenwoordigen de economische waarde en die kunnen worden geschonken. De STAK kan als aandeelhouder het stemrecht uitoefenen. En het bestuur van de STAK wordt gevormd door de ondernemer zelf. Om de kinderen langzaamaan bekend te maken met het zijn van aandeelhouder, kunnen deze op termijn ook een rol krijgen binnen de STAK. En voor het management van de onderneming zelf kan worden gezocht naar iemand buiten de familie.

We gaan druk aan de slag. De details worden uitgedacht, de fiscale gevolgen in kaart gebracht en de juridische stappen uiteengezet. En toen kwam het moment van de waarheid. Het plan werd als een cadeau gepresenteerd bij de kinderen. Maar die kinderen? Die hoefden het niet. Want waar vader misschien niet het volle vertrouwen had in zijn kinderen, hadden die kinderen dat ook niet in het bedrijf. En tja, dan houdt het toch wel op. Wijze les voor mij: betrek de kinderen er tijdig bij.

Conclusie

Communicatie binnen een familie(bedrijf) is dus essentieel. Om ervoor te zorgen dat bedrijfsopvolging mogelijk wordt gemaakt binnen de familie. Of om tijdig te kunnen signaleren dat een partij buiten de familie moet worden gezocht. En als de overdracht wel goed plaatsvindt, dan is weer die communicatie erg belangrijk. Want het blijft familie en familie-eigendom. En hoe je daarmee omgaat is per definitie van invloed op de verhoudingen onderling. Dus dan kun je maar beter op voorhand zorgen dat je de verwachtingen over en weer goed hebt uitgesproken. En als adviseur, gids van de ondernemer, helpen we ze daar graag bij.

Pauline Pipping – van der Storm

Sr. Belastingadviseur